OİNOANDA
Muğla, İncealiler Köyünden 45 dakikalık dar bir patika yoldan ulaşılır. Oinoanda (Oenoanda) bir yerleşim adı olarak ilk kez Hitit metinlerinde geçer. Ancak antik kentten günümüze ulaşan kalıntıların en erkeni M.Ö. 3’üncü yüzyıldan daha önceye tarihlenemez. Oenoanda asıl ününü M.S. 2’nci yüzyılın ilk yarısında kentte yaşamış Epikürcü filozof Diogenes’e borçludur. Diogenes düşüncelerini uzun bir yazıt halinde kentteki kuzey stoanın duvarlarına kazımıştır. Ancak yapı yıkılıp parçalar dağıtılınca kentin her yerinde bu yazıttan parçalar görmek mümkündür.
Oinoanda’nın, Bubon ve Balbura ile beraber Kibyra’nın başkanlığındaki Tetrapolisin bir üyesi olduğu bilinmektedir. Oinoanda bir yerleşimin adı olarak ilk kez İ.Ö.13. yy. da Hitit metinlerinde geçer. Ancak o kadar erken döneme ait bir buluntuyla henüz rastlanmamıştır. “Wiana”, Luvi dilinde şarap demekti. Bu kelime Grek diline bağ kütüğü anlamındaki “oine” ve bundan türetilen şarap anlamındaki “oinos” biçiminde geçmiştir. Kentin isminin kökeninin oinos olduğu sanılmaktadır.
Antik kentten günümüze ulaşan en erken kalıntı ise kentin güneyinde yer alan ve M.Ö. 200’lü yıllara tarihlenen sur duvarlarıdır. Roma Dönemi’nde şehre yukarı agorayı tepeden görecek konumda inşa edilen ve muhtemelen Augustos Dönemi’ne ait dorik bir tapınak inşa edilmiştir. Bu yapının içinde imparator Augustos için yazılmış bir yazıt parçası ele geçmiştir. M.S. 70 yıllarından itibaren Flavius Dönemi’nde yukarı agoraya çıkan yolun güneyine şehirdeki iki gymnasiume, hamam kompleksinin küçük alanı inşa edilmiştir. Büyük gymnasium- hamam kompleksi ise M.S. 140’larda kısmen Rhodiapolis’li Opramoas tarafından bağışlanan paralar ile yukarı agoranın batısına yapılmıştır. Yapıya daha sonra III. yüzyıl başlarında sütunlu bir avlu eklenmiş ve yapı imparator Septimus Severus ile Caracalla’ya adanmıştır. Şehrin güneyindeki su kemeri de olasılıkla Flaviuslar Dönemi’nde yapılmıştır.
Kent tepe yamaçlarına inşa edilen mezarlar ile çevrilidir. Bunların en büyüğü M.S. 2’nci yüzyılın ikinci yarısına Licinnia Flavilla tarafından yaptırılan Hereon’dur. Bu anıt mezarda birinci Flavilla’nın ailesinin soyağacını veren bir yazıt yer almaktadır.
Kentin doğusundaki Seki Beldesi’nin kuzey kısmında Seki Çayı kenarında bir höyük bulunmaktadır. Eceler Höyük olarak bilinen bu höyük yüzey buluntularına göre Kalkolitik Dönem’den Roma’ya kadar geniş bir zaman dilimi içersinde iskan görmüştür. Oenoanda’nın erken yerleşiminin de burada olduğu tahmin edilmektedir.